fot. Leszek Pilichowski

Budżet obywatelski to coś, co przybyło do nas z najbardziej lewicowego miejsca na świecie – Ameryki Łacińskiej, a konkretnie z Brazylii, i jako takie z pewnością nie mieści się w horyzontach myślowych miłościwie nam panującej w Polsce prawicowej ekipy, dla której, jak już poprzednio pisałem, Sejm, Senat i Prezydent RP i media to za mało. Chcą jeszcze zawładnąć samorządami.

Budżet obywatelski, inaczej zwany partycypacyjnym, to demokratyczny proces dyskusji i podejmowania decyzji w sprawach miasta. W tym procesie każda mieszkanka i każdy mieszkaniec gminy ma swój udział, oczywiście jeśli tylko zechce, bo przymusu tu nie ma. W demokratycznym głosowaniu mieszkańcy wybierają cele, na które wydana będzie część środków z budżetu gminnego lub też publicznego.

Budżet partycypacyjny/obywatelski to więc forma demokracji uczestniczącej, czyli połączenie demokracji  przedstawicielskiej, którą dobrze już znamy, z demokracją bezpośrednią. Władza, którą wybraliśmy, organizuje budżet, ale to my, obywatele, decydujemy, jak nim rozporządzimy. To my rozsądzamy, czy za nasze pieniądze wolimy mieć wyremontowaną kapliczkę, czy wyremontowaną bibliotekę.

Idea ta nieprzypadkowo narodziła się w Porto Alegre w Brazylii. Kiedyś był to kraj „rozwijający się” (tak się to poprawnie politycznie nazywa, ale chcąc być szczerym - bardzo powoli i nierównomiernie rozwijającym się…). Tak było to postrzegane przez większość społeczeństwa: nieliczną klasę średnią i bardzo liczne masy ludzi ubogich, żyjących w dzielnicach nędzy. Wszystko zaczęło się zmieniać w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy po obaleniu prawicowej, antyspołecznej dyktatury wojskowej zaczął rosnąć w siłę ruch związkowy, skupiony wokół lewicowej Partii Pracujących, co w 1989 roku doprowadziło do zwycięstwa ich kandydata Olivio Dutra w wyborach na burmistrza miasta. To on i jego ekipa jako pierwsza na świecie zaimplementowała budżet obywatelski w mieście. Tak się wszystko zaczęło.

W Polsce zaś zaczęło się w 2011 roku w Sopocie. Do Częstochowy idea dotarła rok temu. Była to nowość, coś, z czym mieszkańcy do tej pory nie mieli do czynienia, dlatego zainteresowanie projektem można było nazwać umiarkowanym. W tym roku głosowaliśmy po raz drugi, a do rozdysponowania mieliśmy ponad 6,5 miliona złotych.

Warto w tym miejscu zadać pytanie, dlaczego dopiero teraz? Dlaczego pierwszą ekipą w Częstochowie, która wpadła pomysł przekazania mieszkańcom części pieniędzy do rozdysponowania, była ekipa prezydenta Krzysztofa Matyjaszczyka? Dlaczego prawica powiązana z byłym prezydentem miasta Tadeuszem Wroną nie skorzystała z tego pomysłu? Wszak jest to rozwiązanie korzystne również z punktu widzenia włodarzy miasta, bo pozwala zdjąć z nich część politycznej odpowiedzialności za wydawanie publicznych pieniędzy. Zawsze znajdzie się przecież ktoś, komu będzie się wydawało, że miasto wydało za dużo pieniędzy na niekoniecznie priorytetowe sprawy, np. na remont Alei NMP, a zabrakło pieniędzy na to, co usatysfakcjonowałoby przeciętnego Kowalskiego.

Każdy patrzy na to przez pryzmat własnych potrzeb. Jeśli ktoś ma dzieci w wieku przedszkolnym, będzie mu zależało na nowym placu zabaw na jego osiedlu. Jeśli pociechy są w wieku szkolnym – rodzic będzie chciał nowego wyposażenia w szkole. Mola książkowego zainteresuje zakup książek dla osiedlowej biblioteki. Itd., itp. Wszystko i jeszcze więcej zostanie dzięki głosom mieszkańców zrealizowane w postaci 120 wybranych projektów. To była nasza wspólna decyzja, a jeśli ktoś jest niezadowolony z wyników głosowania, niech ma pretensje do siebie (tym bardziej jeśli nie głosował) lub do innych mieszkańców, ale niech się nie obraża na budżet obywatelski i na jego organizatorów.

Ludzie, którzy dziś sprawują władzę w kraju, to praktycznie ci sami, których tak bardzo boli samorządność gmin, powiatów i województw. Marzą o samorządzie wykonującym tylko polecenia centralnej władzy wykonawczej. Władzy, której partykularne interesy polityczne są ważniejsze niż dobro obywateli. Ci, którzy obiecują nam oddać województwo częstochowskie, nie wspomną oczywiście o tym, że sami je wcześniej zlikwidowali lub likwidacji w spokoju się przyglądali. Politycy, dla których pawilon z wieńcami dożynkowymi przedstawia większą wartość niż pawilon handlowo–usługowy, z pewnością nie spytaliby nas, na co chcemy wydać nasze pieniądze, bo sami wiedzą najlepiej. A jeśli nie wiedzą, to może spytają kogoś, z kogo zdaniem bardzo się liczą, np. proboszcza.

Korzystajmy z tego, że władza pyta nas o zdanie, bo jeśli przyjdzie następna, niekoniecznie weźmie przykład z poprzedników.

Krzysztof Całus, politolog

Źródło: własne