Wykopaliska archeologiczne w Olsztynie zostały przeprowadzone w związku z modernizacją centrum miasteczka. W czasie badań oraz prac budowlanych odsłonięto 656 grobów, w których znaleziono około 700 ludzkich szkieletów, pochodzących z cmentarza, który funkcjonował przy dawnym kościele. Kiedy świątynię w  1719 r. strawił pożar, w Olsztynie wzniesiono nowy kościół w obecnym miejscu.
Wstępnie szacuje się, że odkopane szczątki ludzkie pochodzą prawdopodobnie z XVI, XVII i XVII wieku. Choć jak twierdzą archeolodzy, niektóre mogą pochodzić nawet z XV wieku.

– Precyzyjne określenie lat, z których pochodzą szczątki będzie możliwe po, trwających właśnie, konserwacji i odczytywaniu zaśniedziałych, nieczytelnych monet– informuje Iwona Młodkowska-Przepiórkowska, archeolog nadzorujący prace. – Pogańskim obyczajem monety były wkładane zmarłym w usta jeszcze w pierwszych wiekach chrześcijaństwa w Polsce. W sumie mamy ich około dwudziestu w różnym stanie. Zielone przebarwienia na wielu szczękach czaszek wskazują, że pozostałe prawdopodobnie zostały zgrabione – wyjaśnia archeolog.

Jak poinformowali  archeolodzy, w odkopanych grobach poza monetami i kilkoma koliami ze szklanych paciorków nie znaleziono żadnych przedmiotów co w ocenie badaczy świadczy o tym, że był to cmentarz ludzi ubogich. Co ciekawe jednak, na kilku szkieletach odnaleziono uszkodzenia cięte, które można odczytać jako ślady po ranach zadanych szablą lub mieczem. Z danych przedstawionych przez naukowców wynika, że około czterdziestu procent wśród szkieletów stanowiły szczątki małych dzieci, pochodzące z grobów usytuowanych najbliżej muru kościelnego. Podczas wykopalisk odkryto kilka warstw pochówków. Jak ustalono kolejne pochówki odbywały się często w świeżych jeszcze grobach poprzedników, co zdaniem badaczy może świadczyć o tym, że mogły to być np. pochówki pobitewne.

– Odkrycia archeologów to bardzo istotne przybliżenie odległej historii Olsztyna. Wiemy, że dawny kościół sąsiadował z rynkiem i z drogą na zamek. Wokół świątyni istniał cmentarz, zgodnie z lokalizacją grobów w tamtych czasach. Więcej informacji dostarczą nam antropolodzy w wynikach badań, które będą gotowe za kilka tygodni – mówi Tomasz Kucharski, wójt Gminy Olsztyn.

W czasie niedzielnej uroczystości, najpierw odprawiono mszę  w Kościele p.w. św. Jana Chrzciciela, celebrowaną przez księdza prałata Ryszarda Grzesika, proboszcza Parafii Olsztyn. Następnie na cmentarzu parafialnym dokonano symbolicznego pochówku szczątków, które wcześniej złożono w zbiorowym grobie.