efektywnymarketing Potwierdzają to badania dr Anety Majkowskiej i prof. Grzegorza Majkowskiego. Po długich miesiącach żmudnych prac o ich wynikach można przeczytać w napisanej przez małżeństwo częstochowskich naukowców książce „Źródła do dziejów języka polskiego w rękopiśmiennych zbiorach Jasnej Góry”.
Podobne do jasnogórskich zapiski, kreślone rękami duchownych, są w wielu innych kościelnych zbiorach w całym kraju. W sanktuarium na Jasnej Górze przed Majkowskimi nikt jednak tak systematycznych i szeroko zakrojonych badań na ten temat nie prowadził. Częstochowskie małżeństwo naukowców w rozmowie z Gazetą Internetową wCzestochowie.pl zgodnie jednak przyznaje: było warto, bo jasnogórski klasztor w średniowiecznych zbiorach skrywał wiele tajemnic, fascynujących nie tylko badaczy języka.
Marek Makowski: Dużo czasu zajęło Państwu dotarcie i opracowanie pisanych ręcznie kodeksów, które są zgromadzone na Jasnej Górze?
prof. Grzegorz Majkowski: Sporo. Wspólnie z żoną poświęciliśmy na to ponad półtora roku. Praca polegała na przeglądaniu kodeksów, które zostały spinane ręcznie na przestrzeni od późnego średniowiecza do 1693 roku. Po tej dacie rozpoczęła się era druków. I na tym momencie zakończyliśmy badania, które po opracowaniu opisaliśmy w książce.
MM: Co ciekawego można znaleźć w klasztornych zbiorach?
GM: Dla naukowca jasnogórska biblioteka to prawdziwy raj. Prowadząc poszukiwania, znaleźliśmy sporo tzw. glos. Są to zapiski, jakie zakonnicy wykonywali w kodeksach na marginesach kart, spisanych po łacinie, lub między rządkami tekstu łacińskiego. Glosy pisane po polsku. Był to język ubogi, ale jednak nasz.
MM: Ale przecież pierwsze utwory w języku polskim przypisywano Mikołajowi Rejowi, który żył w XVI wieku…
GM: Rej uznawany jest raczej za ojca polskiej literatury. Glosy, spisywane przez uczonych duchownych, powstawały znacznie wcześniej. Najstarsze z tych jasnogórskich pochodzą z 1423 roku! Były to głównie odniesienia do znajdującego się obok tekstu w języku łacińskim. Często służyły duchownym podczas kazań, jako pomoc w lepszym przekazaniu wiernym treści liturgii.
c.d. na kolejnej stronie
MM: Rok 1423 to – można powiedzieć – dopiero początki Jasnej Góry. Czy bliskość granicy ze Śląskiem znalazła swoje przełożenie na język w najstarszych rękopisach?
GM: Raczej nie. To, co znaleźliśmy, świadczy, że był to język, jakiego używano w Małopolsce. Nic w tym dziwnego, gdyż Jasna Góra miała bliskie kontakty z zakonnikami z krakowskiego klasztoru na Skałce. Z pewnością razem z naukami i z różnego rodzaju kontaktami dochodziło do przenikania się obu języków, które mogły się jednak trochę różnić od tych używanych w okolicach Krakowa, jak i tych w rejonie dzisiejszej Częstochowy.
MM: Badając stare rękopisy, odnaleźliście Państwo również pierwsze polskie przysłowia.
GM: Tak. Jedno z nich brzmi: „Lepsza cnota we błocie, niż niecnota we złocie”. Można się w nim doszukać podobnej myśli jak ta, którą mamy w przysłowiu: „Nie wszystko złoto, co się świeci”. To ciekawy przykład, jak język ewoluuje. Jednak przez wieki przekazuje te same niezmienne mądrości….
MM: Dziękuję za rozmowę.
GLOSA lub GLOSSA (łac. glossa – słowo, wymagające wyjaśnienia) – dopisek czytelnika lub np. średniowiecznego kopisty, zapisany zwykle przy oryginalnym tekście albo na marginesie i komentujący, wyjaśniający wyraz lub cały zwrot; w starożytności i w średniowieczu glosy dotyczyły często trudnych fragmentów tekstów (np. liturgicznych), rozrastały się nawet do nieco dłuższych interpretacji; dla badaczy historii, języka i literatury glosy dziś są ważnym dokumentem rozwoju narodowych języków, recepcji dzieł i zainteresowań epoki.
