efektywnymarketing 117 lat temu do Częstochowy z pielgrzymką udał się młody dziennikarz i literat, który dostał za zadanie napisanie reportażu, który miał się ukazać na łamach tygodnika „Prawda”. Dziennikarzem tym był wtedy 27-letni Władysław Reymont. Wyruszając zanotował: „Wysłali mnie na pielgrzymkę do Częstochowy, no i poszedłem, nie wierząc, że mogę zrobić coś z tego”. Pielgrzymka, na którą został wysłany młody Reymont, wyruszyła z Warszawy-Pragi 5 maja 1894 r. na Zielone Święta, a nie 6 sierpnia z kościoła Świętego Ducha na Wniebowzięcie NMP. Trasa pielgrzymki była jednak dokładnie taka sama, jak Warszawskiej Pielgrzymki Pieszej. Później okazało się, że wyprawa, do której podchodził tak cynicznie młody autor, zaowocowała nie tylko reportażem, ale i książką „Pielgrzymka do Jasnej Góry”.
Czytając tę książkę trudno oprzeć się wrażeniu, że w historii pielgrzymek najbardziej zmienił się krajobraz Polski. Natomiast postawy społeczne i zachowania pozostały niezmienne. Dodatkowo rzuca się w oczy bardzo nikły udział inteligencji w pielgrzymkach tamtego okresu. Trzon pielgrzymki stanowili chłopi. Reymont tak pisał o swoich pierwszych minutach wyprawy: „Idę wyekwipowany jak można najskromniej. Jakaś sędziwa okrywka, płaski kapelusz i parasol nie odróżniają mnie zbytnio od tłumów. (…) Chciałbym się nawet poddać tej fali ludzkiej, byle wyczuć ten prąd, jaki ją musi przenikać – ale nie mogę…”. Dziś czytając te sceptyczne słowa trudno uwierzyć, że spisane zostały przez autora, który w doskonały sposób potrafił sportretować wiejską społeczność w wydanej w 1909 roku powieści „Chłopi”.
Pisząc o Warszawskiej Pieszej Pielgrzymce nie można zapomnieć o tragicznych wydarzeniach, związanych z jej historią. Dramatyczne wydarzenia historyczne, jak Konferencja Barska 1768-1772, Powstanie Kościuszkowskie 1794 r. i wreszcie rozbiory Polski 1772 r., 1793 r., 1795 r. znaczenie utrudniły pielgrzymowanie. Jednym z tragicznych wydarzeń było wymordowanie pielgrzymów koło Woli Mokrzeskiej w 1792 r. Pielgrzymi pokonywali wówczas odcinek z Woli Mokrzeskiej do Krasic (10 km za św. Anną koło Przyrowa). Bez ostrzeżenia zostali otoczeni przez oddział jednej z armii zaborczych. Do dziś nie udało się ustalić, czy byli to Prusacy czy też był to oddział Kozaków, służących w armii carskiej. Obie armie stacjonowały na tym terenie, walcząc o wpływy. Jednak wiele wskazuje na to, że byli to Kozacy. Nieprzyjaciel, widząc grupę pielgrzymów, wziął ich za emisariuszy wrogiej armii albo za oddział powstańców. Nastąpiła rzeź, a egzekucję potraktowano jako sprawę polityczno-wojskową. Samego zdarzenia nie odnotowano w aktach parafii Żuraw, na której terenie to się stało, ponieważ zabitych natychmiast pochowano na miejscu egzekucji. Nie znamy także liczby uczestników tej pielgrzymki. Informacje o rzezi przetrwały jedynie za pośrednictwem przekazów rodzin zabitych. W 1935 r. wzniesiono w miejscu wymordowania pielgrzymów krzyż-pomnik. Na granitowym bloku wyryto napis:
„ŚP.
Tu spoczywa kompania
Warszawska
wraz z księdzem
wymordowana w 1792 r.
Krzyż ten postawiła
p. Kazimiera Stępniak z Warszawy
jako votum za uzdrowienie z ciężkiej choroby1935 r. ”
Pomnik ufundowała wielokrotna pątniczka, a pole pod pomnik ofiarował Walenty Peryga z Mokrzeszy. Poświęcenia pomnika dokonał o. Alfons Jędrzejewski, paulin z Jasnej Góry. Co roku Warszawska Piesza Pielgrzymka zatrzymuje się na miejscu męczeństwa, zwanym Grobami Pątniczymi, na modlitwę za pomordowanych.
W swojej 300-letniej historii tylko raz – w 1920 roku – ze względu na sytuację na przedpolach Warszawy Warszawska Piesza Pielgrzymka nie odbyła się.
