Dr hab. Agata A. Kluczek jest historykiem zatrudnionym w Zakładzie Historii Starożytnej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zajmuje się dziejami starożytnego Rzymu, w tym zwłaszcza historią idei oraz propagandy politycznej. 

W czasie wykładu prelegentka omówiła starożytne detale architektoniczne, znajdujące się w rzymskim kościele SS. Nereo e Achillo – marmurowe kandelabry i cokoły. Dużej urody i doskonałej jakości kandelabry pozyskane zostały rozebranego pałacu cesarskiego lub z Term Karakali. Na jednym z nich znajdują się trzy reliefy – w środku postać kobieca (interpretowana jako personifikacja geniusza), po lewej stronie cesarski orzeł, a po prawej trofeum. Równie interesujące są marmurowe cokoły, na których znajdują się reliefy. Na jednym z nich ukazana jest postać Wiktorii niosącej gałąź palmową i wieniec oraz zwrócone w jej kierunku dwie postacie męskie, z których lewa niesie wieniec, a prawa krater (ozdobną wazę). Na drugim cokole znajduje się Wiktoria z wieńcem, a po bokach trofea. Pani profesor w dalszej części wykładu skupiła się na analizie symboliki reliefów z pierwszego cokołu. 

Niestety nie wiadomo kiedy elementy starożytnych budowli zostały umieszczone w kościele SS. Nereo e Achillo – pewne jest jedynie, że miało to miejsce przed połową XVI w., gdyż wówczas odnotowano w inwentarzu ich obecność. Po raz kolejny odnotowane zostały w XIX w., ale pierwsze badania naukowe i analiza symboliki nastąpiła dopiero w latach 30. XX w. Należy odnotować, że w dalszych badaniach brali udział również polscy historycy. Ustalono m.in., że cokoły te stanowią komplet z cokołem znajdującym się w galerii Borghese w Rzymie. Na reliefach znajduje się tam postać Wiktorii niosącej trofeum, a po bokach dwie postacie niosące wieniec i krater. Cokoły te prawdopodobnie były częścią łuku triumfalnego.
Problematyczna jest jednak datacja okresu w którym reliefy zostały wykonane, a tym samym ustalenie w skład jakiego łuku początkowo wchodziły. Według jednej z teorii, opierającej się na niedopracowanych rzeźbiarsko oczach dwóch postaci (w pozostałych reliefach twarze zostały naruszone i były retuszowane w czasach nowożytnych), reliefy powstały przed II w. n.e. W tym wypadku sugeruje się, że mogły one pochodzić z łuk triumfalny cesarza Nerona z 58 r. n. e. lub łuk Areus divi Veri z II w. n. e.

Biorąc jednak pod uwagę figurę Wiktorii („szeroka w biodrach i z krótkimi nogami”) inni badacze doszli do wniosku, że reliefy są charakterystyczne dla późnego cesarstwa i mogły powstać w III w. Biorąc pod uwagę, że w tym okresie większość cesarzy panowało krótko i nie mieli kiedy odbyć triumfu, a tym bardziej wznieś łuku na swoją cześć (niektórzy nie pojawili się nawet w Rzymie), w grę może wchodzić tylko dwóch władców – Galien lub Aurelian. 
Pierwszy z nich w 262 r. celebrował dziesięciolecie rządów, co mógł uświetnić wzniesieniem stosownego łuku. Drugi – Aurelian – w 274 r. odbył triumf po pokonaniu królowej Zenobi i zdobyciu Palmyry, co również mogło zostać uczczone łukiem. Za łukiem triumfalnym cesarza Aureliana przemawia również informacja, że w triumfie prowadzeni byli jeńcy perscy, których przedstawieniami mogą być sylwetki męskie z cokołów – są one ubrane w czapki frygijskie, zwiewne długie szaty, płaszcze i spodnie, w który to sposób przedstawiano ludy wschodu. Ważne też jest, że postacie trzymając (składają) dary, mają ręce symbolicznie osłonięte rąbkiem szaty. Był to gest velatis manibus, zaczerpnięty z kultury wschodu (m.in. z Persji), przyjęty następnie do symboliki w cesarstwie rzymskim.

Przechodząc do analizy symboliki atrybutów (darów) niesionych przez postacie męskie, prelegentka wyjaśniła ich znaczenie. Otóż wieniec można utożsamiać z koroną, a więc symbolem władzy, natomiast krater wyobrażał drogocenne dary, którymi był wypełniony. To natomiast prowadzi do postaci biblijnych trzech mędrców – trzech króli, którzy mieli złożyć pokłon narodzonemu Chrystusowi. Najprawdopodobniej popularne i oczywiste dla starożytnych rzymian przedstawienia, które zachowały się na płaskorzeźbach, otrzymały nową treść, co zgodne jest z koncepcją inercji artystycznej – posługiwania się starymi schematami dla przedstawienia nowych treści. Widać to m.in. porównując symbolikę monet z II i III w. z chrześcijańską symboliką na monetach z VI i VII w.

Bardzo ciekawy wykład, który był ilustrowany zdjęciami omawianych przedmiotów, wzbudził oczywiście szereg pytań, na które Pani profesor z wdziękiem odpowiadała. Należy podkreślić, że słuchacze byli pod ogromnym wrażeniem przekazanych im informacji. W spotkaniu uczestniczyli członkowie PTH Oddział w Częstochowie, pracownicy Instytutu Historii AJD, byli i obecni studenci historii oraz osoby zainteresowane tematem. Zebranie prowadził prezes PTH Oddział w Częstochowie – dr Robert W. Szwed. Relację przygotował portal internetowy wCzestochowie.pl.